У снежні 1927 года адбыўся ХV з’езд ВКП(б), які вызначыў курс на суцэльную вёскі. Бялыніцкі КП(б) паставіў канкрэтныя задачы, каб да восені 1930 года калектывізаваць 80% зямлі, усіх рабочых коней, жывёлу і сродкі вытворчасці.
|
|
|
|
|
|
Калгас «12 год Кастрычніка», 1929 год – год стварэння.
Старшыні: , Саланінка Нікіфар Мінавіч, Чыгіроў Лявон Елісеевіч, Бізуноў Сяргей Сяргеевіч. |
|
|
|
|
|
|
|
|
Калгас «Чырвоны ўдарнік».
Старшыні: , Даюжонак Ягор Лявонавіч, Федасаў Арцём Цітавіч, Антусаў Лявон Пятровіч. |
|
|
|
|
|
|
|
|
Калгас «Чырвоная Зорка».
Старшыні: , , Антусаў Лявон Пятровіч, , .
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Калгас «Чырвоны калектывіст».
Старшыні: , Літвінаў Віктар Аўрасавіч, Духовіч Міхаіл Дзмітрыевіч. |
|
|
|
|
|
Значную ролю ў справе стварэння калгасаў адыгралі 25-тысячнікі, якія накіроўваліся для ўмацавання калгасаў.
Так пачыналі:
З успамінаў А.П.Макаева, былога старшыні калгаса
«12 год Кастрычніка».
Напрадвесні 1930 года мяне выклікалі ў Бялынічы. Сакратар райкама партыі Кіштымаў сказаў каротка: «Рэкамендуем цябе старшынёй калгаса «12 год Кастрычніка». Выязджай неадкладна ў Галоўчын, тэрмінова выпраўляй становішча.
На агульным сходзе, які адбыўся каля Галоўчынскай сярэдняй школы, пасля выбараў старшыні распрацавалі план веснавой сяўбы. Рашылі працаваць на конях у полі ад цямна да цямна.
Праўленне, у склад якога ўваходзілі і сівабародыя дзяды, і падцягнутыя ўдзельнікі грамадзянскай вайны, і бязвусыя камсамольцы, засядалі да пазна. Думалі, раіліся, як ажыццяўляць ленінскі кааператыўны план.
А назаўтра, ледзь займаўся золак, усе ішлі ў поле. Памятаю, як заўзята працавалі Максім Ермачэнка, Захар Люцікаў, Апанас Магілеўчык, Міхась Дракін. На мазалі не звярталі ўвагі, толькі б коні не спыняліся ў баразне. Адсеяліся за два тыдні, раней за суседзяў.
Потым усім калектывам акучвалі, палолі пасевы, касілі траву. У жніўні сабралі першы калгасны ўраджай, якому зайдросцілі аднаасобнікі.
Я звяртаўся ў райкам партыі за парадай, як падзяліць хлеб паміж калгаснікамі.
- У залежнасці ад таго, як хто працаваў, - быў адказ.
У тую ж восень калгас за свае сродкі адрамантаваў старэнькі «Фардзон», які належыў мясцоваму меліярацыўнаму таварыству, набыў складаную малатарню. Калгаснікам (у гаспадарку ўваходзіла 150 сем’яў з вёсак Галоўчын, Забалацце, Васількі, Сіваі, Сурды, Старае Сяло) падводы развозілі мяшкі са збожжам.
У канцы года калгасны справавод Іван Марозаў неяк сказаў мне:
- Памятаеце дзеда Нупрэя з Забалацця? Колькі ні агітавалі яго за калгас, а ўсё ніяк не мог развітацца з палоскай зямлі, з вараным, з каровай. Дык сёння ён дапытваўся, ці прымем з сям’ёй у калгас.
Гэта была 378-я заява, якая паступіла ад аднаасобнікаў з пачатку года.
Выдатны кіраўнік таго часу старшыня калгаса «Чырвоны ўдарнік» .
.
, 1893 года нараджэння, член КПСС. Быў першым арганізатарам і старшынёй калгаса «Чырвоная Зорка». Член КПСС. Працаваў старшынёй Вугольшчынскага сельсавета. Памёр у 1938 годзе пасля цяжкай хваробы.
.
– першы арганізатар калгаса «Чырвоная Зорка».
Марозаў Іван Сямёнавіч.
, 1901 года нараджэння, нарадзіўся ў вёсцы . Быў членам меліярацыўнага таварыства (1924 г.). Член КПСС . Адзін з першых арганізатараў і старшынь калгаса «Чырвоная Зорка».
Камбайнер Беларускай МТС Бычкоўскі Павел Аўсеевіч, працуючы на палетках калгаса «12 год Кастрычніка», у 1938 годзе, убраў за 25 рабочых дзён 229,24 га і быў зацверджаны ўдзельнікам Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўкі і занесены ў Ганаровую Кнігу.
Ураджайнасць сельскагаспадарчых культур была невысокай: ураджай зернавых культур складаў 7-8 ц/ га, бульбы – 50-60ц.
Галоўчынцы-ахвяры сталінскіх рэпрэсій: Захар Іванавіч Астапенка, Іван Гаўрылавіч Дракін, Сцяпан Іванавіч Сівіцкі, Ганна Пятроўна Сівіцкая і яшчэ дзесяць чалавек былі рэпрэсіраваны, высланы ў Пермскую вобласць і там загінулі ў ГУЛАГУ.
У час Вялікай Айчыннай вайны каля пяцісот галоўчынцаў змагаліся з фашыстмі ў партызанскіх атрадах, часцях Чырвонай Арміі і ў якасці падпольшчыкаў. Звыш двухсот з іх не вярнуліся з фронту, загінулі ў партызанах.
Вайна нанесла страшэнныя страты калгасам навакольных вёсак. Выступаючы на нарадзе жывёлаводаў раёна, 4 лістапада 1944 года старшыня Галоўчынскага сельскага Савета Падабед сказаў: «У калгасах нашага сельсавета фашысты асабліва жорстка лютавалі. Асабліва пастрадалі жывёлагадоўчыя фермы. Зараз мы прыступілі да аднаўлення жывёлагадоўлі ў калгасах. Нашы калгасы маюць 189 коней. У пяці калгасах ёсць 45 дойных кароў, 33 маладняку, 15 гусей».
На нарадзе выступіў старшыня калгаса «Чырвоная Зорка» . Па яго словах у калгасе было 1112 га зямлі. З усходніх раёнаў атрымалі 11 цялят, 21 каня. Было адноўлена памяшканне для жывёлы, назапашаны кармы.
Цяжкай была праца нашых землякоў у 40-я-50-я гады. Так, палявод Клімава П. за дзень зжынала па 30-35 сотак жыта, скашвала 28-30 сотак луга. Праца калгаснікаў была высока ацэнена дзяржавай.
Рашэннем Бялыніцкага райвыканкама ад 21 лютага 1955 года калгасніцы калгаса «Ударнік» – Станкевіч Наста Іванаўна і Станкевіч Наста Якаўлеўна былі прадстаўлены кандыдатамі для ўдзелу ва Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўцы.
Вялікая заслуга развіцця пасляваеннай гаспадаркі належыць іх старшыням:
Калгас «12 год Кастрычніка»:
1945 – 1946гг. Драчыкаў Іван Мацвеевіч
1946 – 1947 гг. Дракін Ігнат Іванавіч
1947 – 1949 гг. Магілеўчык Пётр Пятровіч
1949 – 1951 гг. Дашчынскі Пётр Аляксандравіч
У 1950 годзе калгас «12 год Кастрычніка» аб’яднаўся з калгасам «16 Партз’езд» (в. Старае Сяло, в Сурды) і пачаў называцца «Наша Перамога»
У 1951 – 1953 гг. старшынёй абраны Азаровіч Мікалай Аляксандравіч
У 1953 – 1956 гг. Назараў Іван Аляксеевіч
У 1956 – 1970 гг.
У 1956 годзе калгас «Наша Перамога» аб’яднаўся з калгасам «Чырвоны калектывіст», а ў снежні 1959 г. з калгасам «Ударнік»
Калгас «Ударнік»
гады праўлення:
1946 – 1947 Ярулін Пётр
1947 – 1848 гг. Станкевіч Пётр Васільевіч
1948 – 1950 гг. Ермачэнка Іван В.
1950 год калгас «Ударнік» і «Чырвоная Зорка» аб’ядналіся ў калгас «Ударнік».
1950 – 1957 гг. старшыня
1957 – 1959 гг. Нікіфараў Міхаіл Сямёнавіч
Калгас «Чырвоная Зорка» в. Васількі:
1944 – 1947 гг.
1947 – 1948 гг. Рыбакоў Іван Дзянісавіч
1948 – 1949 гг.
1949 – 1950 гг. Брылёў Іван
У 1950 годзе калгас «Чырвоная Зорка» аб’яднаўся з калгасам «Ударнік». 27 снежня 1959 года аб’яднаўся з калгасам «Наша Перамога».
Калгас «Чырвоны калектывіст» в. Сіваі:
1944 – 1945 гг. старшыня Духовіч Міхаіл Дзмітрыевіч
1945 – 1946 гг. Тарасенка Марк Антонавіч
1946 – 1947 гг. Лапацкі Захар Емельянавіч
1947 – 1949 гг. Бычкоўскі Нікіфар Фёдаравіч
1949 – 1952 гг. Дракін Іван Іванавіч
1952 – 1955 гг. Церашкоў Прохар
1955 - 1956 гг. Рыбакоў Іван Дзянісавіч
У 1956 годзе калгас «Чырвоны калектывічт» аб’ядноўваецца з калгасам «Наша Перамога» .
У 1959 годзе было завершана аб’яднанне ўсіх калгасаў у адну вялікаю гаспадарку «Наша Перамога» з цэнтральнай сядзібай у вёсцы Галоўчын.
З гэтага часу гаспадарку ўзначаліў таленавіты кіраўнік .
Зерне |
Год |
1960 |
1961 |
1962 |
1963 |
1964 |
1965 |
1966 |
|
10,4 ц |
9ц |
6,8ц |
5,1ц |
6,9ц |
10,2ц |
10,2ц |
|
|
|
Бульба |
Год |
1960 |
1961 |
1962 |
1963 |
1964 |
1965 |
1966 |
|
20ц |
55ц |
31ц |
174ц |
235ц |
378ц |
325ц |
|
|
|
Караняплоды |
Год |
1960 |
1961 |
1962 |
1963 |
1964 |
1965 |
1966 |
|
20ц |
55ц |
31ц |
174ц |
235ц |
378ц |
325ц |
|
|
|
Лён |
Год |
1960 |
1961 |
1962 |
1963 |
1964 |
1965 |
1966 |
Валакно |
4,7 |
4,5 |
6,2 |
5 |
3,8 |
8,3 |
6,6 |
Семя |
3,1 |
3,8 |
3,1 |
4,8 |
3,8 |
5,3 |
6,3 |
|
Пры аналізе гэтых лічбаў неабходна ўлічваць, што ўраджайнасць гэта атрымана пры ўнясенні толькі мясцовых угнаенняў: торфу і гною. Так, па стану на 30 сакавіка 1962 года было вывезена на палі 28177 т. торфу, 7621 т. гною, 1293 т. попелу. Усяго арганічных угнаенняў 35738 кг. Як вядома, вялікая хімія ў Беларусі толькі набірала тэмпы свайго развіцця і мініральныя тукі былі вялікім дэфіцытам на сяле. Але мэтанакіраваная работа праўлення калгаса начале з Будкевічам М.С. і вопытным аграномам дала свой плён.
Так, звеннявая па ільну на 44 гектарнай плошчы ў 1965 годзе атрымала ільносемя – 8ц, а ільновалакна – 10ц з гектара. Праца гэтай жанчыны была высока ацэнена дзяржавай.
Значныя зрухі ў сельскагаспадарчай вытворчасці дазволілі павысіць аплату працы калгаснікаў, аказаць значную дапамогу ў будаўніцтве жылля і завозу паліва. Згодна штатнаму раскладу 1966 года, заробак старшыні калгаса складаў 180 рублёў, агранома – 135 рублёў, галоўнага бухгалтара – 125 рублёў, шафёра – 60 рублёў, электраманцёра – 50 рублёў, конюха - 35 рублёў.
Аплата працадня ў паляводстве склала 1,40 к, механізатара – 1,40к. На вывазку дроў калгаснікам затрачана 880 машына – дзён, на будаўніцтва жылля выдзелена 6 тыс. рублёў грошай.
Канец 60-х гадоў. Менавіта на іх прыпаў самы росквіт калгаса «Наша Перамога». Тут атрымлівалі адны з самых важкіх ураджаеў зерня і бульбы, радавалі дасягненнем высокіх надояў і прываг мясцовыя жывёлаводы. Але найбольшую славу калгасу прынёс «паўночны шоўк». Нездарма ж, менавіта ў калгасе «Наша Перамога», стала адзіным у раёне Героем працы, – адметны майстар вырошчвання даўгунцу.
|
На гэтым архіўным здымку пасяджэнне праўлення гаспадаркі, вядзе старшыня калгаса М.С.Будкевіч, а справаздачу трымае брыгадзір паляводчай брыгады, Герой Сацыялістычнай працы В.В.Буякова.
|
Адбыліся зрухі і ў жывёлагадоўлі. Так, калі ў 1960 годзе пагалоўе буйной рагатай жывёлы складала 1005 галоў, то ў 1966 г. – 2878, у тым ліку кароў – 388. Надой малака склаў 2200 кг на карову, або 127,3 ц на 100 га пашы. Калгас меў на балансе 30 трактараў, 19 аўтамашын. Павага да чалавека працы праявілася ў тым, што 18 лютага 1964 года на справаздачна-выбарчым сходзе калгаснікаў зацверджана палажэнне аб званні «Заслужаны калгаснік».
Гэтага звання ўдастоены першыя 12 калгаснікаў. Дарэчы, цікава будзе ведаць і аб ільготах, якія калгас гарантаваў гэтым людзям. Водпуск – 24 дні,
прадстаўленне бясплатнай пуцёўкі ў дом адпачынку, выпісаць тры друкаваныя выданні на год, выпісаць бясплатна аўтамашыну да 150 км адлегласцю, а таксама бясплатная падвозка дроў. Тады ж былі зроблены
надпісы на дамах «Тут жыве заслужаны калгаснік».
У 1967 годзе калгасніца была выбрана дэпутатам Вярхоўнага органа ўлады рэспублікі, а выдатная даярка прыняла паўнамоцтвы дэпутата Вярхоўнага Савета БССР.
У 1970 годзе гаспадарку ўзначаліў малады, адукаваны і патрабавальны кіраўнік . Васіль Лявонавіч скончыў Горацкую сельскагаспадарчую акадэмію і быў накіраваны на працу ў калгас «Наша перамога» у якасці галоўнага інжынера. Ён родам з Касцюковіцкага раёна в. Капічы.
Увага з боку дзяржавы да сельскай гаспадаркі, ударная праца хлебаробаў, умелае кіраўніцтва з боку спецыялістаў калгаса, узнялі паказчыкі гаспадаркі. Лічбы ўраджайнасці ўсіх сельскагаспадарчых культур.
Зернавыя |
Год |
1968 |
1970 |
1974 |
1976 |
1978 |
1980 |
|
10,5ц |
18,6ц |
19,5ц |
28,7ц |
32,1ц |
38ц |
|
|
|
Бульба |
Год |
1968 |
1970 |
1974 |
1976 |
1978 |
1980 |
|
119,7 |
126,1 |
138,4 |
194 |
198,3 |
210,7 |
|
|
|
Караняплоды |
Год |
1968 |
1970 |
1974 |
1976 |
1978 |
1980 |
|
371ц |
340ц |
315ц |
310ц |
340ц |
310ц |
|
|
|
Лён |
Год |
1968 |
1970 |
1974 |
1976 |
1978 |
1980 |
Валакно |
З,6ц |
4,0ц |
8,4ц |
3,4ц |
4,8ц |
9ц |
Семя |
6,7ц |
5,4ц |
6,5ц |
1,9ц |
3,9ц |
7,5ц |
|
|
|
Жывёлагадоўля |
Год |
1968 |
1976 |
1980 |
Надоі малака |
2820 |
2910 |
2750 |
|
У 1976 годзе гадавы надой на карову дасягнуў 2342 кг., продаж мяса склаў 630 т. Прыведзеныя вышэй лічбы - гэта сярэднія паказчыкі. Хлебаробы вёскі з 80 гектарнай плошчы сабралі па 46,2 ц. з гектара азімага жыта «Кустра», даярка Т.Бурсава надаіла па 3162 кг малака ад каровы. У калгасе на 100 кароў было атрыма 99 галоў прыплоду. Уражваюць паказчыкі механізатараў. Так К.П.Савасцееў на ДТ-75 выпрацаваў 2362 га ўмоўнага ворыва, кавалер Ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга на «Т-74» зрабіў 3117 га.
Лепшыя механізатары Л.Е.Талпыга і В.В.Папялушка прадстаўлялі калгас на ВДНГ. З ростам вытворчасці прадукцыі рос дабрабыт калгаснікаў.
У 1976 год заработак механізатараў склаў 1618руб., жывёлаводаў – 1401 руб.,
паляводаў – 690 руб. у год, сярэдняя выплата на выхада-дзень была 4,08 руб. Зберажэнні вяскоўцаў, агульная сума якіх склала 1462 тысячы рублёў і толькі за 1976 год яны ўзраслі на 157 тысяч рублёў.
У 1976 годзе зусім маладым памёр , старшыня калгаса.
У 1976 годзе ля «руля гаспадаркі» стаў М.В.Сыцэвіч. Нягледзячы, на складанасці таго застойнага часу, гаспадарка расла ў вышыню і лічбы, якія прыведзены вышэй – гэта і яго заслуга. Але бадай самым значным паказчыкам гэтага росту, былі людзі калгаса.
За перыяд з 1960-1980 гады 25 калгаснікаў узнагароджаны ордэнамі і медалямі, тры з якіх выбіраліся дэпутатамі Вярхоўнага Савета БССР, 15 калгаснікаў насілі званне «Залужаны калгаснік калгаса «Наша Перамога».
У 1980 годзе гаспадарку ўзначаліў Віктар Міхайлавіч Кутэнка. У калгасе пры ім пабудаваны: сельскі Дом культуры, жывёлагадоўчы комплекс на 3 тысячы галоў, заасфальтаваны пад’езды да жывёлагадоўчых ферм, пабудаваны 3 штучныя вадаёмы, у вёску прыйшло блакітнае паліва.
У лепшыя гады калгас атрымліваў па 30–32ц зернавых з гектара, 250–300ц бульбы, 5,5–5,7ц ільновалакна, 5–6ц ільносемян з гектара, 2800–3300 л малака ад каровы.
Нажаль, развал былога СССР не даў магчымасці здзейсніць многія задумы. За 10 год змянілася 7 кіраўнікоў гаспадаркі, некаторыя з іх не пакінулі свайго адметнага следу на галоўчынскай зямлі.
У 2005 годзе СПК «Наша Перамога» пачаў новы шлях у будучыню. Кааператыў узначаліў вопытны і таленавіты кіраўнік Заўрый Кандратавіч Кірыя.
17 лютага 2006 года калгаснікі адзінадушна выбралі яго старшынёй кааператыва.
Такім складаным і шчаслівым быў 77-гадовы шлях аднаго з самых знакамітых калгасаў у Бялыніцкім раёне.
Апошнім старшынёй СПК «Наша Перамога» стаў Макаеў А.Н.. У 2007 годзе СПК «Наша Перамога» увайшоў ў склад СПК «Кудзін», які ўзначальвае Сыцыловіч Адам Пятровіч.
|