КАРАЛЁВА ГАННА АЛЯКСЕЕЎНА



Каралёва Ганна Аляксееўна нарадзілася ў 1924 годзе ў вёсцы Волатава Ліпецкай вобласці Лебядзянькаўскага раёна. “Калі пераходзіла ў 5 клас сярэдняй школы, уся наша сям'я пераехала ў раённы цэнтр Лебядзянь. Скончыўшы 7 класаў, паступіла ў медыцынскае вучылішча на факультэт медыцынскай сястры. Вучылішча знаходзілася ў горадзе Яраслаўлі. За 2 месяцы да заканчэння вучылішча пачалася Вялікая Айчынная вайна”.
Прама на занятках маладыя медсёстры запоўнілі неабходнымі медыкаментамі санітарныя сумкі, пагрузіліся ў дзве падагнаныя “палутаркі” і адправіліся на ваенны вучэбны палігон. 16 жніўня 1941 года ўсіх з навучальнага палігона перавялі ў шпіталь у Лебядзянь. Да 22 жніўня працавалі, як грамадзянскія асобы. А на агульным сходзе 22 жніўня 1941 года зампаліт абвясціў ўсім работнікам шпіталя, што з гэтага моманту яны з'яўляюцца ваеннаабавязанымі. Шпіталь працаваў да снежня 1941 года. 20 снежня паступіў загад згарнуць шпіталь у Лебядзяні і пераехаць у Арлоўскую вобласць. Уся маёмасць шпіталя (коўдры, матрацы, падушкі), а таксама параненых грузілі адны жанчыны. З мужчын былі толькі начальнік шпіталя, зампаліт, старшына і два шафёра. Клікалі на дапамогу маладых дзяўчат з суседніх вёсак, але тыя пасля ўцякалі, не вытрымліваўшы вельмі цяжкіх фізічных нагрузак. Такім чынам, увесь цяжар пераезду лёг на плечы мужных медыцынскіх сясцёр.
Прыехалі ў Лівіны Арлоўскай вобласці. Сталі разбіваць новы шпіталь у дамах, зусім не прыстасаваных для гэтага. Ўсіх работнікаў шпіталя падзялілі на групы па 2 чалавекі. Ганне Аляксееўне выпала працаваць з такой жа маладзенькай медсястрой Надзеяй. У дамах ламалі сцены, перагародкі, выносілі старую мэблю. Перад далікатнымі жанчынамі стаяла задача – у самыя кароткія тэрміны падрыхтаваць памяшканні для прыёму параненых. Працавалі круглыя ??суткі, без адпачынку, да сёмага поту. Мучыла смага, а на вуліцы толькі брудны снег. У адным з дамоў сярод хламу і старой мэблі знайшлі скрыню з чорнымі вялікімі бутэлькамі.
І чамусьці вырашылі, што ў бутэльках абавязкова павінна быць піва. Паспрабавалі адбіць рыльца. Частку змесціва трапіла Надзеі на адзенне. Адзенне загарэлась. Надзя ўпала ў снег і стала катацца па ім, спадзеючыся пагасіць полымя. Але самастойна пагасіць полымя не ўдалося. Ганне кроплі вадкасці трапілі на спадніцу і валёнкі, якія тут жа сталі дыміцца. У тых бутэльках была фосфаразмяшчальная сумесь для падрыву танкаў. Ганна прапанавала бегчы ў аптэку. Але Надзея, атрымаўшы моцныя апёкі, бегчы ўжо не магла. Яе павезлі ў цяжкім стане, і Ганна больш яе не бачыла. Сама ж з усіх апошніх сіл пабегла ў аптэку. На ёй стала разгарацца ўся вопратка, але яна нічога не адчувала. На шчасце, на шляху ў аптэку яна сустрэла начальніка шпіталя. Ён, убачыўшы які бяжыць жывы факел, сарваў з яе ўсю вопратку да бялізны, загадаў зняць валёнкі. Накінуў свой шынель, даў галёшы са сваіх валёнак, адправіў да Гушчына на склад за адзеннем. Атрымаўшы новую вопратку, стомленная Ганна прыйшла ў шпіталь і калі стала класціся спаць,  звярнула ўвагу, што ўсе яе цураюцца, чым была вельмі здзіўлена. Потым звярнула ўвагу на свае рукі, якія ў цемры свяціліся, а з-пад пазногцяў валіў шызы дым. Некалькі дзён злашчасная вадкасць давала пра сябе ведаць. Вось у такую ??чараду нялёгкіх выпрабаванняў вылілася звычайнае жаданне двух маладзенькіх медсясцёр здаволіць смагу.
А параненыя тым часам працягвалі паступаць машына за машынай. Дапамагалі з суседніх калгасаў – прывозілі сена, салому, якімі набівалі матрацы. Даводзілася разбіваць дадатковыя палаткі. Нагрузка была велізарнай. Ад стомы валіліся з ног. Ганна Аляксееўна адна абслугоўвала два дамы, у якіх знаходзілася 180 параненых. На гэтую колькасць людзей было каля 8 кубкаў, 8 місак, некалькі лыжак. І з гэтым посудам трэба было ўсіх накарміць, напаіць. Параненых прывозілі ў брызентавых канвертах. Вадзіцелі іх згружалі і тут жа з'язджалі за іншымі. А сярод такіх параненых шмат было мёртвых. І медсёстрам даводзілася выцягваць іх з шпіталя на вуліцу. Так скончылася цяжкая зіма 1943 года.
У маі 1943 года работнікаў шпіталя павезлі пад Тулу на кароткачасовы адпачынак, пакуль ішла падрыхтоўка да баёў пад Арлом і Курскам. Размясціліся недалёка ад маёнтка графа Л.Н.Талстога ў Яснай Паляне. Побач праходзіла дарога на горад Арол. Дысцыпліна ў лагеры была вельмі строгая. А дзяўчаты ўсе маладыя (чалавек 11 было), танчыць вельмі хацелася. А па суседству размяшчаліся салдаты, якія кожны вечар так цудоўна гралі на гармоніку! Не вытрымалі дзяўчаты. Пасля напружанага дня, надаўшы сваім пасцелям аб'ём, як быццам яны спяць у іх, ўцяклі медсёстры на танцы. Самі дзівіліся, адкуль толькі сілы ўзяліся. Не паспелі танцамі адвесці душу, як убачылі, што ў іх бок зампаліт ідзе. Давай уцякаць ад яго. На вуліцы цёмна, з дарогі збіліся. Беглі па ўзаранай зямлі, ногі правальваліся, але несліся да свайго лагеру так хутка, што зампаліт дагнаць не мог. Прыбеглі ў лагер, распрануліся, ляглі, прыкінуліся спячымі. Зампаліт усіх падняў і прымусіў некалькі кругоў вакол лагера бегчы, каб усе думкі аб забавах прэч з галавы вылецелі. А раніцой усе, хто правініўся, мылі  матрацы з засохлай крывёй. І так працягвалася на працягу 12 дзён. Потым лагер згарнулі і дзесьці 18 мая 1943 года адправілі ў горад Яфрэмаў Арлоўскай вобласці, а адтуль 3 чэрвеня ў Тулу. Ішла сур'ёзная падрыхтоўка нашых войскаў да наступлення. 5-6 чэрвеня Ганна Аляксееўна трапіла ў ФПШ (франтавы палявы шпіталь), дзе прабыла каля 3-х дзён. Адсюль усіх медыкаў размяркоўвалі і накіроўвалі па франтах. Штаб арміі знаходзіўся ў Яснай Паляне. Побач стаялі 3 шпіталі. У чаканні адпраўкі на фронт, развозілі па шпіталях параненых. Харчаванне было жахлівым. У сталовай на дзень выдавалі кавалачак хлеба і ліст капусты. Чамусьці ўсе думалі, што на лініі фронту карміць будуць лепш і таму з нецярпеннем чакалі адпраўкі.
Дачакалася і Ганна Аляксееўна. Выклікалі ў штаб арміі, уручылі накіраванне. Толькі выйшла з штаба, як падбягае да яе Гнесіных Валя (1925 г.н.) з Харкава, якая ўжо была на фронце ў пяхоце. Папрасіла, каб Ганна ўпісала яе імя ў кірунак. Пагаварылі – зрабілі. Так яны ўдваіх у кузаве машыны з боепрыпасамі паехалі ў вёску Саракалетава Бранскай вобласці, дзе стаяў Бранскі фронт (камандуючы Конюхаў). Па шляху пад'ехалі да аўтабазы. Пакуль старэйшы сяржант, які суправаджаў калону машын з боепрыпасамі адлучыўся, адзін з кіроўцаў аўтабазы ??накарміў медсясцёр кашай. І дзяўчатам пасля працяглай галадоўкі здалося, што смачней гэтай кашы яны нічога ў жыцці не елі. Паехалі далей. Высадзілі іх каля лесу. Салдацік паказаў дарогу да начальніка штаба. Маёр, начальнік штаба, адразу заўважыў, што другое прозвішча ў накіраванні дапісалі, але абурацца не стаў. Накіраваў дзяўчат у 1426-ы лёгкі артылерыйскі полк 6-ай танкавай арміі. Чакалі цэлы дзень, пакуль забяруць. К вечару пад’ехала машына, за рулём сядзеў хлопец ў марской форме. Пагрузіліся і паехалі. Ехалі доўга. Бамбёжкі даводзілася чуць раней, а вось абстрэлу з гармат – ні разу. Побач з машынай разарваўся снарад. Дзяўчаты адразу зразумелі, што пад’ехалі блізка да фронту.
Прыбыўшы на месца адшукалі камандзіра палка. Вельмі стомленныя памылыся, паелі і ляглі адпачываць. Раніцай прагучала каманда “Пад’ём!”. Рыхтуючыся да наступлення, запоўнілі санітарныя сумкі бінтамі і лекамі. Чулі, як 4 залпы дала “Кацюша”, потым загрукаталі іншыя прылады. Вораг ўпарта адбіваўся. Параненых было так шмат, што не хапала ні лекаў, ні перавязачнага матэрыялу. Убачыла Ганна Аляксееўна цяжкапараненага  салдата, які, заціснуўшы артэрыю, бег да яе па дапамогу, спалохалася і плача ад безвыходнасці – нават перавязаць беднага няма чым. Ідзе камандзір батарэі і кажа: “Чаго равеш? Рві на параненых кашулі і перавязвай, калі бінтоў не хапае!”. Сабрала параненых, пагрузіла ў машыну, павезла ў медсанбат. Кіроўца маленькі быў ростам, з-за руля не відаць, Янкам звалі. Вопыту кіравання мала. У машыну не села, ехала на крыле. Усе дарогі былі заваленыя падпаленымі машынамі. З вялікай цяжкасцю дабраліся да медсанбата, разгрузілі параненых і хутка адправіліся назад за іншымі.
 Пад Арлом моцная бітва была – і бамбёжка, і абстрэл. Ехала зноў на крыле. Тут нечакана машына заглухла. Падбягае малады лейтэнант і загадвае, каб Ганна ішла параненых перавязваць. А яна яму тлумачыць, што з кіроўцам спяшаюцца ў сваю часць за параненымі. Ён нічога слухаць не хацеў, нават пісталетам пагражаў. Пакуль кіроўца каля машыны капаўся, Ганна спусцілася ў бліндаж, які знаходзіўся непадалёк. А там – малады чалавек у белай кашулі без гімнасцёркі ляжыць. Гэта быў лётчык са згарэлага самалёта. Назваўся Барысам з Яраслаўля. Радаваўся, што шчасліўчык, толькі ў жывот яго параніла. Падабралі яго салдаты, прынеслі ў бліндаж. Пабегла Ганна машыну для яго шукаць, раненне цяжкае было, трэба было тэрмінова ў шпіталь даставіць. Не паспела і некалькі крокаў зрабіць, як на яе вачах прама ў бліндаж снарад патрапіў. Шмат гадоў пасля вайны прайшло, але заўсёды таго “шчасліўчыка” узгадвала.
Пасля вызвалення Арла быў Курск. Гарэла неба і зямля. Страшней нічога за ўсю вайну не бачылі.
Пасля вызвалення Палтавы сталі прасоўвацца далей ў Кішынёўскім накірунку. Калі былі ў Румыніі ў раёне горада Ясы звярнулі ўвагу на тое, што з нямецкіх самалётаў падалі бочкі з-пад бензіну. Яны, мяркуючы па ўсім, павінны былі выбухаць. Відавочна, запасы бомбаў ў фашыстаў былі ўжо на зыходзе. Але гэтыя бочкі глуха біліся аб зямлю. А на іх белай фарбай было напісана “Чым можам, тым дапаможам”. Па ўсёй бачнасці, гэта было напісана савецкімі ваеннапалоннымі, якія працавалі на заводах ў Германіі.
Вялікую Перамогу сустрэлі, пад’язджаючы да Прагі ў 4 гадзіны раніцы. Чэхі сустракалі вельмі цёпла, беглі насустрач, усіх цалавалі, крычалі “Салдат! Перамога!”. У Прагу заехалі ў 14.00. Увесь народ высыпаў на вуліцы горада. Гучала музыка, усе танчылі, чэхі кідалі салдатам кветкі, падавалі каўбасу, шампанскае. Радасці не было мяжы. У 50 км ад Прагі сталі рыхтавацца да адпраўкі дадому. Упакоўвалі рэчмяшкі з невялікімі падарункамі для сваякоў. Але, як аказалася, радаваліся рана. Фашысцкая Германія пала, але на Далёкім Усходзе імперыялістычная Японія яшчэ працягвала вайну. Яе галоўная сухапутная сіла – Квантунская армія – акупіравала Паўночна-Усходні Кітай і пагражала бяспецы Савецкага Саюза. Паступіў загад пакінуць усе лішнія рэчы, сабраць толькі ўсё неабходнае і адпраўляцца на Ўсход. Грузіліся ў цягнік на станцыі Хартоў (Чэхія), паехалі на Кракаў. Ехалі праз Маскву, Курск, Арол, Ялец. А ад Яльца 60 км да роднай хаты. Не ўтрымалася, ўпрасіла камандзіра палка, каб хоць на адны суткі адпусціў дадому родных пабачыць. Ён перажываў, як я сваіх потым адшукаю, але адпусціў. Сабралі ўсім светам гасцінцаў, пасадзілі на Маскоўскі цягнік да Лебядзянь. На вакзале Ганну сустрэла сястра на кані. На другія суткі пайшла ў ваенкамат за пропускам і харчовым атэстатам. Да сваіх дабіралася самастойна да станцыі Чыта, потым ў Манголію. Спякота была страшэнная, хмары камароў. Падчас адной з перасадак у раёне Улан-Батара дагнала свой артылерыйскі полк. 9 жніўня войскі Забайкальскага фронту накіраваліся да непраходных гор Вялікага Хінгана, а 11 жніўня выйшлі на Цэнтральную Маньчжурскую раўніну. Пераход 6-ай гвардзейскай танкавай арміі праз Вялікі Хінган быў нечаканым для ворага. Японцы і выказаць здагадку не маглі, што савецкія танкі змогуць так хутка пераадолець непраходныя горныя храбты. А 18 жніўня 1945 года войскі падышлі да сталіцы Маньчжурыі Чанчунь і да яе асноўнага прамысловага цэнтра – горада Мукдеі. На працягу месяца двойчы аб'яўлялі канец вайны, але дэмабілізавалі толькі 22 верасня 1945 года. Ганна зарабіла за час службы 12 тысяч рублёў, купіла ў падарункі родным адрэзы кітайскага шоўку. Да Масквы дабіралася цэлы месяц.
У Лебядзянь да сястры Ганна Аляксееўна прыехала 29 кастрычніка 1945 года. Есці не было чаго. Прыйшлося абмяняць адрэзы шоўка на муку і іншыя прадукты. З палону вярнуўся муж сястры, дзе ён правёў 4 гады. Былым ваеннапалонным вельмі цяжка прыходзілася. Велізарны ціск на іх аказвалі работнікі НКУС. Прыйшлося з’ехаць у Заходнюю Ўкраіну ў горад Роўна. Тут Ганна ўладкавалася на працу малодшым фармацэўтам на ваенны склад. Прапрацавала 3 месяцы, а потым перайшла ў ваенны шпіталь 2349, жыла ў інтэрнаце.
Далей – замужжа, нарадзіла двух сыноў, якія пасля сталі афіцэрамі. З маленькімі дзецьмі прыйшлося пераехаць на Урал ў Арэнбургскую вобласць. Жыццё там была вельмі цяжкім. Так мучыліся доўгіх 14 гадоў. У 1976 годзе з яшчэ трыма сем’ямі сям’я Ганны Аляксееўны выехала ў Беларусь. Атрымалі дом у вёсцы Вішоў.
Ганна Аляксееўна ўладкавалася медыцынскай сястрой у Свяцілавіцкую спецыяльную школу, а муж – у ПМК-83. Прапрацавала ў школе 7 месяцаў. Потым перайшла ў калгас “Радзіма” на комплекс аператарам па дагляду целятаў. Працавала ў калгасе да пенсіі.

 
 
    Назад на главную