ЭСЬМОНЫ
Низины, пригорки, подзолы,
Река за оградами хат,
Деревья вдоль улиц, у школы
О давнем и мне говорят.
Я здесь, может, год иль полгода
Жил я с мамой среди партизан,
Война сорок первого года −
Моя беспокойная рань.
Былое и давнее наше
Я слышу и вижу во всём,
Любой тебе школьник расскажет,
Эсьмоны, о прошлом твоём.
И я подключусь к разговору,
Присяду на склоне у рва
И вспомню Эсьмонскую школу
Где я набирался ума.
Войну и лесные землянки,
Заплаканный бабий народ,
Костры на иглистой полянке,
И первый с Москвы самолёт…
Коснусь и далёких историй,
Могил чужеземцев-солдат.
Курганы – «французские горы»…
Давыдова конный отряд…

Сорока, Г.И. Эсьмоны : стихотворение / Григорий Сорока // Остановитесь, люди на минуту : сборник стихов . − Минск : ЗАО. «Веды», 2002. − С. 100.

Я ПРОШЁЛ ПО ДОРОГЕ…
Устают наши старые ноги,
Но и нынче, как прежде, след в след,
Я прошёл по эсьмонской дороге,
По которой ходил много лет.
Изменилось селенье Эсьмоны.
Не узнать их сегодня и мне.
Только эти ветвистые клёны,
Как шумели, шумят по весне.
Я спускаюсь к мосту с косорога,
Позади столько новых домов,
А в глазах – деревянная школа,
А в ушах – переливы звонков.
О звонки! Как они нам звучали,
Нас зовя в наш единственный класс,
Где Америки нам открывали,
Уводя в неизвестное нас…
Потому и, хлебнувший из доли,
Я в стихах никогда не солгу:
О наставниках наших и школе
Говорить я часами могу.
Для меня они были, как боги,
Не забыть мне ученья свет…
Я прошёл по эсьмонской дороге,
По которой ходил много лет…

Сорока, Г.И. Я прошёл по дороге : стихотворения / Григорий Сорока // Остановитесь, люди на минуту : Сборник стихов − Минск : ЗАО. «Веды», 2002. − С. 180

РОДНАЕ
Кожны з нас мае ў сэрцы
свой родны куток,
Каб да старасці чэрпаць
адтуль успаміны:
Дым над комінам,
збожжам усыпаны ток,
Маці спеў і гароды,
прапахлыя кмінам.
Гэта быў сорак першы
палаючы год,
Да Эсьмонаў фашысты
дайшлі да сталіцы,
Адступалі мае землякі на ўсход,
А за імі бамбёжак гулі бліскавіцы.
І паклікала родная хата мяне.
Я падпоўз да сяла, калі гаснулі зоркі.
Расхінуў асцярожна кусты
і знямеў −
Каміны, каміны…
Дым пажарышчаў горкі.
Развіднела, а певень
людзей не будзіў.
Цішыня. Чорны попел.
Ні стуку, ні груку.
Толькі клён, што мой
бацька калісь пасадзіў,
Грэў на сонцы свае
абгарэлыя рукі.
Я схаваў твар у травы.
Зямля, як дзіцё,
Да мяне прытулілася целам
пакутным:
«Дзе ж ты быў? Дзе хаваўся ты гэтулькі дзён?»
Што дамоў не ішоў? −
запытала ледзь чутна.
Не прыпомню цяпер,
што ў адказ я шаптаў:
Ці зямлю суцяшаў,
ці пра маці пытаў .
Слоў вуголле злятала
з патрэсканых губ,
І знявечаны кут быў да болю мне люб.
Наліваліся кветкі
сцюдзёнай расой,
І прамыла яна мае сумныя вочы,
Каб убачыў я ўсё, каб запомніў я ўсё,
І касцёр Перамогі засвяціў сярод ночы.

З асабістага архіва ўраджэнкі вёскі Эсьмоны Валянціны Лазоўскай

ЭСЬМОНЫ
Луг зялёны і лес зялёны.
Сонца падае ў травы ніц…
На ўзгорку, у лагчыне Эсьмоне
У аздобе рачулак і крыніц.
Дрэваў вялічныя кроны.
І кустоў кучаравы строй…
Можа, памятаюць Эсьмоны,
Як хадзілі мы ў школу з табой?
Як часалі чубы старанна,
Як баяліся плётак злых,
Бо ў летку ля дома Аксаны
Дзень круціліся ўдваіх.
Кроў у жылах ваўсю бунтавала…
Пахла мятай у яе пад вакном…
Хлопца з вёскі другой абрала…
Успаміны здаюцца нам сном.
Ішлі да родных сваіх мы з бядою,
Неслі радасць, як кветак букет.
Тут каханне цвіло маладое −
Так прывабным быў першацвет.
Ды пялёсткі з яго абляцелі.
Будуць доўга па лузе кружыць…
Мы тады яшчэ не ўмелі
І кахаць, па-сапраўднаму жыць.
Не рабілі мы лёсу паклоны
Не шукалі і лёгкіх дарог…
Вы − сумленне наша, Эсьмоны…
Кліч наш вечны − бацькоўскі парог…

Лобач, С. Эсьмоны : [верш пра вёску Эсьмоны] / Святлана Лобач // Зара над Друццю. – 2013. – 6 лістапада. − С. 6.

БАЛАДА ПРА ЭСЬМОНЫ
На ўзбярэжжы
Восліўкі-ракі,
Дзе бярозы шэпчуцца
з дубамі,
Вёска старажытная стаіць,
Што Эсьмінамі дзяды
назвалі.
У далёкі ўжо, мінулы, час
Дзве сястры жылі тут −
Эся мела стан і твар
прыгожы,
Нібы лебедзь белая плыла,
А яшчэ прадбачыць
Дар спасцігла Божы.
І аднойчы ёй прысніўся сон:
Міну цягнуць у ваду
чужыя рукі …
Эся прадказала гора дзён,
Што чакае іх цяжар разлукі. І прыйшла вялікая баяда:
Як бялізну Міна паласкала,
То дзяўчыну чорная вада
Паглынула, і яе не стала.
Эся ў лес сыйшла, каб жыць
адной,
А пра Божы дар не забывала
І зімой, і летняю парой
Людзям, як магла дапамагала,
Ды знайшліся злыя языкі,
Што вядзьмаркай Эсю называлі,
Цемрашалы неяк ля ракі
Вогнішча вялізнае расклалі. Да агню дзяўчыну прывялі
І спалілі Божую вяшчунку…
З таго часу лес, рака, палі
І цяпер шукаюць паратунку. Далі назву вёсачцы −
Эсьмоны
Гэта памяць светлая
сясцёр.
Тут палаюць восенскія
клёны,
Нібы непатушаны касцёр.

Лобач, С. Балада пра Эсьмоны : [верш пра вёску Эсьмоны] / Святлана Лобач // Зара над Друццю. – 2013. – 6 лістапада. − С. 6.